Ses düşmesini örnekleri, Ses düşmesini örnek vererek açıklar mısınız?

SES DÜŞMESİ

Sözcüğün aslında bulunduğu halde, ek geldiğinde bazı sesler düşebilir. Bu düşme hem ünlülerde hem ünsüzlerde görülür.

Ünlü Düşmesi

Sözcüğün aslında bulunan bir ünlünün düşmesidir.
Örnek: “Yapraklar daha şimdiden sarardı.” cümlesinde sözcüğün aslı “sarı”dır; “-ar-” eki geldiğinde sözcüğün sonundaki “ı” düşmüştür.
Ünlü düşmesinin en yaygın kullanımı ise “Hece düşmesi” adıyla anılan kuraldır. Buna göre, sözcüğün son hecesinde bulunan dar ünlüler, ünlüyle başlayan bir ek sözcüğe eklendiğinde düşer. Bu özellik bazı organ isimlerinde, Arapçadan dilimize geçen bazı sözcüklerde, bazı Türkçe fiillerde görülür.
sabır - ı > sabrı
akıl - ı > aklı
burun - u > burnu
gönül - üm > gönlüm

Örneğin; “Kahvaltıya hazırlanın.” cümlesinde altı çizili söz “kahve altı” sözlerinin birleşmesinden oluşmuş, bu sırada “kahve” sözündeki “e” düşmüştür.

Ünsüz Düşmesi

Sözcüğün aslında bulunan ünsüzün, ek geldiğinde düşmesidir.
küçük - cük > küçücük
büyük - cek > büyücek örneklerinde sözcüklerin sonlarında bulunan “k” ünsüzlerinin düştüğü görülüyor.

Misafir adlı kullanıcıdan alıntı

çok saol ama bana bi tane ünsüz düşmesi ile ilgili örnek bulsan1-2 tane daha sevinirim

Ünsüz düşmesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Git ve: kullan, ara
Bazı sözcükler ek alırken kök ve gövde ek ile birleşmez. Bu esnada kök veya gövdeden bir ünsüz düşer. Bu olaya "ünsüz düşmesi" denir.
Örnek:

• küçük + cük → küçücük (k harfi düştü.)

• ufak + cık → ufacık →Et-,ol- yardımcı fiilleriyle birleşen birleşik kelimelerde de ünlü düşmesi olabilir:

Sabır-et→sabret, şükür-et→şükret, kayıp-ol→kaybol, emir-et→emret, kahır-ol→kahrol-, hapis-et→hapset-..

1. Gurbete düşmüşlerin başına çöktü damlar
Son yolcunun gömüldü son adımları
Bekçi sert bir vuruş ile kırdı kaldırımları
Mezarda ölü gibi yalnız kaldım odamda.
Yukarıdaki dörtlükte aşağıdakilerden hangisi yoktur?
a) Ünlü düşmesi
b) Ünsüz benzeşmesi
c) Ünsüz yumuşamasına aykırı sözcük
d) Ünsüz yumuşaması
e) Ünlü daralması

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kaynaştırma ünsüzü kullanılmamıştır?
a) Arabayı pek hızlı sürmez, dikkatli kullanırdı.
b) Şehirde geceleyin başlayan yağmur, sabaha kadar sürdü.
c) Bahçesinde rengarenk çiçekler vardı.
d) Evin yan duvarları ve balkonu kalın sarmaşıklarla örtülmüştü.
e) Elinde bir demet çiçekle odanın kapısına geldi.

3. Pencerenden bir gül attığın zaman
Işıklarla dolacak kalbimin içi
Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
a) Ünsüz benzeşmesi
b) Ünsüz yumuşaması
c) Ulama
d) Ünsüz yumuşamasına aykırılık
e) Ünlü türemesi

4. Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili sözcükte kaynaştırma ünsüzü yoktur?
a) Ne halden anlayan bulunur
b) Bir kere sevdaya tutulmaya gör
c) Bir de saçların düşmüş yüzüne
d) Bir meşaledir pervaneyim ona
e) Sensiz uykuyu haram bilen için

5. Vurulup tertemiz alnından uzanmış yatıyor
Bir hilal uğruna, ya Rab, ne güneşler batıyor
Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
a) Ünlü düşmesi
b) Ulama
c) Küçük ünlü uyumuna aykırı sözcük
d) Ünsüz yumuşaması
e) Ünsüz yumuşamasına aykırılık

6. Numaralı dizelerin hangisinde ünlü düşmesi yoktur?
1. Yelpaze çevrilir gibi birden dönüşleri,
2. İşveyle devriliş, saçılış, örtünüşleri,
3. Raks ortasında bir durup oynar, yürür gibi,
4. Yalnız ben duyuyordum sirenleri
5. Her kalbi dolduran güle, her senden: Ole!

a) 1 b) 2 c) 3 d) 4 e) 5

7. Sararken alnımı yokluğun tacı
Gönülden silindi neşeyle acı
Kalbe muhabbette buldum ilacı
Ben de müridinim işte Mevlana
Bu dörtlükte aşağıdakilerden hangisi yoktur?
a) Ünsüz benzeşmesi
b) Ünlü düşmesi
c) Ünsüz değişimi
d) Büyük ünlü uyumuna aykırı sözcük
e) Ünlü daralması

8. Aşağıda verilen cümlelerin hangisinde ses düşmesi yoktur?
a) Onun bağrı zaten yaralıdır.
b) O da bu akşam geliyor.
c) Hasta sabaha kadar inledi.
d) Burada oğlu onu savunmada.
e) Boğaziçi yalılarında geçti, ömrüm.

9. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin hangisi “ünsüz değişimi”ne örnek olmaz?
a) Hadi seni yemeğe götüreyim?
b) Bu havada dağa tırmanmak istiyorum.
c) Sabahları balığa çıkarlar.
d) Çocuğun ruh sağlığı bozulmuştu.
e) Böbreğinin birini ameliyatla aldılar.

10. Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
Dizedeki işaretli yerlerde görülen ses olayı, aşağıdakilerden hangisinde görülmez?
a) Sabahtan uğradım ben bir güzele.
b) Sarı etek giymiş gonca kısarak.
c) Deli gönül abdal olmuş.
d) Saçın çözüp benim için ağlar mısın?
e) Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle.

CEVAPLAR: 1.e 2.d 3.e 4.c 5.d 6.e 7.e 8.b 9.b 10.b

 

Share on Google Plus

About Unknown

This is a short description in the author block about the author. You edit it by entering text in the "Biographical Info" field in the user admin panel.