Romen rakamları, Romen sayıları, Romen rakamları nelerdir

Romen sayılarını nasıl yazar ve okuruz?

Klasik Romen sayıları aşağıdaki birimlerin birleşiminden oluşur:

I = 1
V = 5
X = 10
L = 50
C = 100
D = 500
M = 1000

Romen sayılarıyla ilgili birçok kural görebilirsiniz, ama gerçekte Romenlerin sadece tek basit kuralı vardı:

Birimler büyüklüğüne göre azalan sırada düzenlenmelidir.

Örneğin, 16 sayısının yazılabileceği üç farklı yol XVI, XIIIIII, VVVI olup; ilki en az rakam kullandığından en fazla tercih edilenidir.

“Azalan büyüklük” kuralı, çıkarımsal kombinasyonları kullanıma olanak sağlaması için konulmuştur. Örneğin, dört sayısı IV ile yazılabilir, çünkü beşten bir öncedir. Kural gereğince sayılar azalan sırada düzenlenmesi gerektiğinden, bulunması gereken yerde bulunmayan daha küçük sayının, açık olarak takip eden sayıdan çıkarılması gerekir. Örneğin, 19 sayısı XIX = X + IX (9) ile yazılabilir. Kuralın X (on) un IX (dokuz) dan önce yerleştirilmesini gerektirdiğine ve IXX yazılışının kabul edilebilir bir konfigürasyon olmadığına  dikkat edin.

Genelde Romalılar, sayıları göstermek için olabildiğince az sayı kullanmaya çalıştılar. Bu nedenle, XIX gösterimi, 19 un XVIIII veya XVIV gibi gösterimlerine tercih edildi. Buna karşın, bu bir kural değildir ve Roma’da bunun uygulanmadığı birçok örnek hala mevcuttur. Örneğin, ünlü Kolezyum’un 49. kapısının girişindeki numara XXXXVIIII ile yazılmıştır, IL yada XLIX olarak değil (kurallara bakınız).

Buna rağmen, zamanla yeni kısıtlayıcı kurallar çıkarılmıştır. Orta çağlarda, ardışık üç özdeş sayıdan fazlasının kullanımından kaçınılmıştır. Yani, IIII yerine IV, VIIII yerine IX vb yazılmıştır. İlaveten, çıkarımsal kombinasyonlara aşağıdaki kurallar eklenmiştir:

Sadece I, X ve C çıkarımsal bir çiftin başındaki sayı olabilirler.

I  sadece V ve X den önce konabilir.

X sadece L ve C den önce konabilir.

C sadece D ve M den önce konabilir.

Bu son dört kural kanun olarak kabul ve genel olarak tercik edilirler, ama sayıları en az birim kullanarak göstermek için gerek değildir. Örneğin, 49 için IL geçerli bir gösterim değildir ve XXXXVIIII, XXXXIX, XLVIIII, ve XLIX hepsi geçerli gösterimlerdir; sonuncusu en verimli olarak tercih edilir.

Mümkün olduğunda daha yüksek birimlerin kullanılması beklenir; örneğin, XXXXX yerine L, LL yerine C gibi. Bununla birlikte, bu kural kendini kabul ettirmiş olsa da, Roma’daki St Agnes kilisesinin tahta tavanında MCCCCCCVI (1606) tarihi yazılıdır; çoğunun ortak fikri bunun MDCI olarak yazılması yönündedir.

Eğer atasözlerine inanıyorsak, “Roma’da Romalılar gibi yapalım” ve Romalıların nasıl yazdığını gördüğümüze göre, o zaman çoğu kişiden daha özgür davranabiliriz.

Share on Google Plus

About Unknown

This is a short description in the author block about the author. You edit it by entering text in the "Biographical Info" field in the user admin panel.